KOSZMAR MŁODYCH DENTYSTÓW?
Z czym kojarzy się młodym dentystom protetyka? Szlifowanie, ustalenia zwarcia, łuki twarzowe, artykulatory, szyny, dobór koloru i WYCISKI. Dobry wycisk to niezbędny etap leczenia protetycznego. W dobie skanerów wydawałoby się, że wyciski analogowe to przeszłość. Być może rzeczywiście się tak zdarzy w przyszłości, jednak na razie obie techniki: cyfrowa i analogowa, istnieją obok siebie.
Jak pobrać idealny wycisk? Czy możemy udzielić tylko jednej odpowiedzi?
Zdecydowanie nie.
Najważniejsze pytanie: Pod co pobierany jest wycisk?
ZACZNIJMY OD MATERIAŁÓW
Do wyboru mamy cały szereg materiałów, które dzielimy na:
- materiały sztywne (woski, gipsy wyciskowe)
- elastyczne (alginat, agar, masy silikonowe, polisulfidowe, polieterowe oraz wynylosiloksanoeterowe)
Jednym z częściej stosownych materiałów jest alginat, który swoją popularność zawdzięcza w dużej mierze temu, że jest tani i dobry. Owszem, jest tani, ale czy dobry? Nadaje się do pobrania wycisku diagnostycznego oraz wycisku pod uzupełnienia ruchome osiadające. Jego największą wadą jest jednak zmiana wymiarów w czasie. Mówiąc wprost- odkształca się. Czyli niedobrze. Idealnie byłoby odlać gipsowy model z wycisku alginatowego w ciągu 10 minut od momentu jego pobrania. Rzadko jest to możliwe. Uznaje się zatem, że model powinien być wykonany nie później, niż godzinę od pobrania wycisku. Czas ten można jeszcze wydłużyć, trzymając wycisk alginatowy w środowisku wysoce wilgotnym (woreczek z mokrą ligniną).
Masy silikonowe z kolei dzielą się na kondensacyjne i addycyjne. Dokładniejsze są masy addycyjne i z tego powodu mogą być polecane do pobierania precyzyjnych wycisków pod uzupełnienia stałe. Tańsze, mniej precyzyjne, silikony typu C znajdują zastosowanie w przypadku pobierania wycisków czynnościowych podczas wykonawstwa całkowitych protez szczęki lub żuchwy, lub jako wyciski pod modele robocze protez szkieletowych.
Masy polieterowe ze względu na swoją sztywność znalazły zastosowanie w implantoprotetyce, dokładniej przy pobieraniu wycisków z transferami. Cecha ta przy występowaniu podcieni na zębach własnych lub wyrostku zębodołowym utrudnia jednak uwolnienie wycisku z jamy ustnej pacjenta.
Stosunkowo nowym (niewiele ponad 10 letnim) materiałem jest masa winylosiloksanoeterowa, która łączy w sobie zalety silikonu A (łatwość usuwania z jamy ustnej, powrót do pierwotnego kształtu po deformacji) oraz polieteru (płynność, hydrofilność, twardość końcowa). Masy te można zastosować w każdym przypadku klinicznym. Ich wadą jednak może okazać się cena.
ŁYŻKI WYCISKOWE
Krótka powtórka! Łyżki wyciskowe możemy podzielić:
- ze względu na materiał, z którego są wykonane:
– metalowe,
– plastikowe,
– akrylowe,
– kompozytowe
– z szelaku;
- ze względu na powierzchnię: łyżka pełna i perforowana;
- oraz na standardowe i indywidualne.
Metalowe łyżki wyciskowe nadają się do sterylizacji w autoklawie, dzięki czemu mogą służyć wielokrotnie. Łyżki plastikowe, nieprzeznaczone do sterylizacji (zazwyczaj w zaleceniach producenta znajdziemy informację, że można je jedynie dezynfekować), należy uznać za jednorazowe. Plastikowe łyżki są bardzo łatwe w modyfikacji, czy to za pomocą wiertła, czy też za pomocą dogięcia do docelowego kształtu (po uprzednim podgrzaniu łyżki nad palnikiem). Łyżki metalowe również można „zindywidualizować” np. poprzez doklejenie wosku w odcinku tylnym łyżki, aby ją przedłużyć. Pobierając wycisk na łyżkach pełnych musimy pamiętać o zastosowaniu „kleju” (adhesive) do wycisków w celu zminimalizowania ryzyka odklejenie/odwarstwienia się materiału wyciskowego od łyżki. W przypadku łyżek perforowanych nie ma takiego ryzyka, ponieważ masa wyciskowa wejdzie pomiędzy otwory i otrzymamy bardzo silne połączenie pomiędzy łyżką a masą wyciskowa. Niektórzy klinicyści sugerują, że w łyżkach perforowanych uzyskujemy mniejszą siłę docisku w porównaniu z łyżkami pełnymi co może skutkować nieidealnym odwzorowaniem pola protetycznego – jednak nie zostało to udowodnione.
zasady pobierania dobrych wycisków
- Miejsce pobrania wycisku ma być czyste. Niezależnie czy mówimy o granicy szlifowania pod koronę czy o wycisku diagnostycznym pod uzupełnienie ruchome. Zawsze przed pobraniem wycisku należy upewnić się, że na podłożu nie ma resztek krwi, śliny, płynu z kieszonki dziąsłowej czy też resztek masy wyciskowej z poprzedniej próby 😉 (nie oszukujmy się, nie każdy wycisk wyjdzie za pierwszym razem). Tkanki twarde oczyszczamy sprayem wodno -powietrznym, a następnie suszymy dmuchawką. W przypadku wycisków diagnostycznych prosimy, aby pacjent przepłukał usta wodą i następnie suszymy tkanki miękkie dmuchawką.
- Jeżeli to możliwe, wybieraj materiał hydrofilowy (masy silikonowe typu A z dodatkiem surfaktantu; masy polieterowe, masy winylosiloksanoeterowe) – wówczas odrobina wilgoci (resztki śliny, płynu z kieszonki) nie wpłynie negatywnie na jakość Twojego wycisku.
- Dobierz odpowiednią łyżkę wyciskową. Wiadomo, że zbyt mała łyżka nie nadaje się do pobrania wycisków, ponieważ nie uzyskamy idealnego odbicia tkanek jamy ustnej w wycisku., Jednak, jeżeli przesadzisz z rozmiarem, możesz mieć problem z wprowadzeniem jej do jamy ustnej oraz z uzyskaniem odpowiedniego ucisku masy na tkanki jamy ustnej. Po wprowadzeniu pustej łyżki wyciskowej do jamy ustnej powinieneś mieć możliwość delikatnego ruchu łyżką w każdą ze stron. W przypadku wycisków anatomicznych, pobieranych przy wykonawstwie protez całkowitych, łyżka wyciskowa powinna przekraczać linię AH.
- Masę typu light możesz rozprowadzić delikatnym strumieniem powietrza, aby uzyskać idealną granicę preparacji w wycisku.
- Po umiejscowieniu łyżki z masą wyciskową na miejscu, cały czas trzymaj łyżkę – nie wolno puścić łyżki wyciskowej! Nie przemieszczaj łyżki podczas wiązania materiału wyciskowego! Nie powinniśmy zostawiać pacjenta samego podczas pobierania wycisków, nawet wkładając wałeczki ligniny pomiędzy łyżkę wyciskową a zęby łuku przeciwstawnego. Cały czas przytrzymujemy łyżkę wyciskową, wywierając lekki nacisk aż do momentu związania masy – najlepiej sprawdzić na opakowaniu czas zalecany przez producenta.
- Pamiętaj o dezynfekcji wycisku!! Po wyjęciu wycisku z jamy ustnej przepłucz go pod bieżącą wodą, a następnie włóż do roztworu dezynfekcyjnego. Polecane są roztwory aldehydu glutarowego. W zależności od zastosowanego materiału, czas dezynfekcji będzie różny- od 10 minut dla mas alginatowych czy mas silikonowych typu C do nawet 10 godzin w przypadku mas silikonowych A lub mas winylosilokasnoeterowych.
- Jeżeli pacjent ma odruch wymiotny, spróbuj położyć odrobinę soli pod jego język. Możesz też spróbować użyć znieczulenia w spray’u na podniebieniu (można nawilżyć gazę środkiem znieczulającym i przyłożyć do podniebienia, nie ma wówczas ryzyka przedostania się spray’u głębiej do dróg oddechowych. Nie musimy znieczulać pacjenta jak do gastroskopii 😉). Ustal też maksymalnie siedząca pozycję pacjenta oraz poproś pacjenta o pochylenie głowy do przodu.
Leszek Szalewski
