Dlaczego Twój gabinet zatrudnia Cię na kontrakt zamiast na umowę o pracę?

Lekarz na kontrakcie to często mniejsze koszty i odpowiedzialność dla gabinetu medycznego

Na rynku usług medycznych coraz częściej preferowaną formą współpracy z lekarzami jest umowa cywilnoprawna, czyli umowa o świadczenie usług medycznych, potocznie zwana kontraktem. Natomiast świadczenie pracy na podstawie umowy o pracę traci na atrakcyjności. Skąd taki stan rzeczy? Odpowiadając jednym słowem, dla gabinetu medycznego jest to po prostu bardziej opłacalne. 

Lekarz może świadczyć swoje usługi na kilka sposobów. Ma do wyboru umowę o pracę lub umowę cywilnoprawną tj. umowę o świadczenie usług medycznych, którą zawiera jako osoba fizyczna lub jako przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą. Należy jednak mieć na uwadze, że powyższe formy współpracy znacząco się różnią.

Umowa cywilnoprawna dla gabinetu jest zazwyczaj korzystniejsza niż umowa o pracę

Trzeba mieć na uwadze, że gdy gabinet zawiera z lekarzem umowę cywilnoprawną, to stron nie wiążą przepisy prawa pracy. To powoduje, że zasady współpracy w umowie cywilnoprawnej można uregulować dużo dowolniej niż przy umowie o pracę, a gabinet medyczny nie będzie musiał stosować szeregu obowiązków i ograniczeń wynikających z Kodeksu Pracy.

Poniżej wskażemy i krótko omówimy najczęstsze przyczyny oferowania lekarzom przez gabinety umów cywilnoprawnych zamiast umowy o pracę.

Dlaczego gabinety medyczne oferują lekarzom zawieranie umów cywilnoprawnych?

1. Brak obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne przez gabinet

Jeśli lekarz prowadzi własną działalność gospodarczą i świadczy usługi medyczne w oparciu o kontrakt, to na nim będą spoczywać wszystkie obowiązki związane z odprowadzaniem składek na ubezpieczenia społeczne i rozliczaniem podatków. Ponadto będzie musiał także samodzielnie prowadzić dokumentację księgową lub ewentualnie zlecić i pokryć koszty usług księgowych.

W takiej sytuacji gabinet medyczny ogranicza szereg formalności związanych ze sporządzaniem dokumentacji pracowniczej. Nie ma również obowiązku wyliczania składek na ubezpieczenia społeczne i stosownego podatku. W ten sposób zaoszczędza nie tylko swój czas, ale także koszty związane ze zlecaniem ww. zadań kadrom. 

2. Szersza odpowiedzialność lekarza za wyrządzoną szkodę

Przy umowach cywilnoprawnych lekarz będzie odpowiadał za szkodę wyrządzoną pacjentowi nieumyślnie solidarnie z gabinetem medycznym, z którym zawarł kontrakt. Tym samym w przypadku ewentualnego sporu sądowego pacjent, który doznał szkody, może pozwać według swego uznania gabinet medyczny, lekarza lub obu jednocześnie. Ponadto nawet gdy gabinet medyczny pokryje koszty odszkodowania, to będzie mu przysługiwać względem lekarza roszczenie regresowe. To znaczy, że gabinet medyczny będzie mógł dochodzić od lekarza zwrotu kwoty, którą zapłacił pacjentowi tytułem odszkodowania.

Sytuacja wygląda zupełnie inaczej gdy lekarz jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Za błąd medyczny lekarza odpowiedzialność będzie ponosił gabinet medyczny. Zatem pacjent nie będzie pozywał
o odszkodowanie lekarza a jedynie gabinet. Wprawdzie gabinet medyczny będzie mógł wystąpić do zatrudnionego lekarza z roszczeniem regresowym, ale w ograniczonym zakresie.

Jak wskazuje bowiem przepis art. 119 Kodeksu pracy odszkodowanie [od pracownika dla pracodawcy] ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.

Zatem odpowiedzialność lekarza zatrudnionego na podstawie umowy o pracę, w razie popełnienia przez niego błędu medycznego, jest ograniczona do wysokości kwoty jego trzymiesięcznego wynagrodzenia.

Biorąc pod uwagę, że odszkodowanie oraz zadośćuczynienie za szkodę w przypadku błędu medycznego może wynosić nawet kilkadziesiąt tysięcy złotych, to w tym względzie umowa o pracę jest dla lekarza o wiele korzystniejsza niż umowa cywilnoprawna.

3. Możliwość wprowadzenia kar umownych do umowy cywilnoprawnej

Gabinety medyczne w umowach cywilnoprawnych zawieranych z lekarzami coraz częściej wprowadzają zapisy dotyczące nakładania na nich wysokich kar umownych. To kolejne ryzyko finansowe, które lekarz musi wziąć pod uwagę gdy decyduje się na zawarcie kontraktu zamiast umowy o pracę. Ponadto bardzo często
w umowie pojawia się także zapis dotyczący potrącania nałożonej przez gabinet kary umownej
z umówionego wynagrodzenia lekarza.

4. Nienormowany czas pracy lekarzy

Przy umowie cywilnoprawnej gabinet medyczny nie musi przestrzegać żadnych norm dotyczących czasu pracy lekarza. Co to oznacza w praktyce? Podmiot leczniczy nie będzie musiał kontrolować czy ilość godzin pracy lekarza nie przekracza maksymalnego czasu pracy ustalonego w ustawie o działalności leczniczej.

Stosownie do przepisu art. 93 ustawy o działalności leczniczej czas pracy pracowników zatrudnionych
w podmiocie leczniczym w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie może przekraczać 7 godzin 35 minut na dobę i przeciętnie 37 godzin 55 minut na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.

Powyższy obowiązek gabinet medyczny musi przestrzegać jedynie gdy zatrudnia lekarzy na podstawie umowy o pracę. To oznacza, że w przypadku umów cywilnoprawnych gabinet może oczekiwać od lekarza przeznaczenia większej ilości czasu na świadczenie przez niego usług, bardzo często wykraczającej poza limit ustanowiony ww. ustawie.

5. Brak obowiązku udzielania urlopów

Kolejna niedogodnością dla lekarzy, którzy zawierają umowę cywilnoprawną, może okazać się również brak obowiązku udzielania przez podmiot leczniczy urlopu wypoczynkowego, macierzyńskiego oraz urlopu na żądanie. W przypadku umów cywilnoprawnych pojęcie urlopu w ogóle nie istnieje. Liczy się tylko to ile lekarz będzie w stanie wynegocjować z podmiotem leczniczym przerwy w udzielaniu usług medycznych.

6. Brak zwolnienia chorobowego i wynagrodzenia chorobowego

Lekarzom, którzy nie są zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, nie przysługuje prawo skorzystania ze zwolnienia chorobowego. Jednocześnie nie będą oni także otrzymywać żadnego wynagrodzenia chorobowego. Co więcej, lekarz, który świadczy usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej, bardzo często ma przewidziany w umowie obowiązek zapewnienia zastępstwa w czasie swojej nieobecności. Niejednokrotnie również zdarza się, że musi pokryć koszty tego zastępstwa.

7. Możliwość szybszego zakończenia współpracy z lekarzem

Kodeks pracy wprowadza szczegółowe uregulowania dotyczące zakończenia stosunku pracy. Gwarantuje pracownikom minimalne terminy wypowiadania umów o pracę. Ponadto pracodawca w przypadku pracowników zatrudnionych na czas nieokreślony w wypowiedzeniu musi również podać i uzasadnić przyczynę wypowiedzenia.

Powyższe zasady nie dotyczą lekarzy, który świadczą usługi na podstawie umów cywilnoprawnych. Tym samym zakończenie współpracy z lekarzem związanym kontraktem jest zazwyczaj łatwiejsze niż w przypadku lekarzy zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.

8. Rozpoznanie ewentualnego sporu przez sąd cywilny zamiast przez sąd pracy – inne koszty i procedura

Warto również zwrócić uwagę na kwestię ewentualnych sporów pomiędzy lekarzem a gabinetem. Lekarz zatrudniony na podstawie umowy pracy będzie mógł występować na drogę postępowania sądowego na korzystniejszych zasadach niż lekarz, który świadczy usługi w oparciu o umowę cywilnoprawną.

Przykładowo pracownik występujący do sądu pracy z pozwem przeciwko pracodawcy w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza kwoty 50 tys. zł będzie zwolniony z obowiązku ponoszenia opłaty sądowej od pozwu. Ponadto wyrok zasądzający świadczenie dla pracownika na podstawie przepisów prawa pracy jest natychmiast wykonalny. Po wydaniu wyroku powód będący pracownikiem będzie mógł od razu skierować sprawę do komornika, bez czekania na uprawomocnienie się wyroku.

Powyższe zasady nie obowiązują natomiast lekarzy wykonujących usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej. W tym przypadku lekarz będzie mógł pozwać gabinet, nie do sądu pracy, a do sądu cywilnego, co wiąże się także koniecznością uiszczenia stosownej opłaty sądowej od pozwu.

Podsumowując, w wielu przypadkach dla gabinetów medycznych zawarcie z lekarzem umowy cywilnoprawnej jest korzystniejsze niż umowy o pracę. Umowy cywilnoprawne pozwalają podmiotom leczniczym oszczędzić czas i koszty związane z prowadzeniem dokumentacji pracowniczej, odprowadzaniem składek na ubeczenia społeczne czy rozliczaniem podatków. I co ważniejsze, gabinety medyczne poprzez wprowadzenie odpowiednich zapisów do umowy cywilnoprawnej mogą znacznie rozszerzyć odpowiedzialność lekarza za ewentualną szkodę powstałą w wyniku błędu medycznego.

Jednocześnie chcę podkreślić, że w niektórych przypadkach umowa cywilnoprawna może być dla obu stron dogodnym rozwiązaniem. Jednakże tylko wtedy jeśli reguluje ich prawa i obowiązki równorzędnie. Niestety w praktyce w obrocie projekt umowy cywilnoprawnej zazwyczaj proponuje gabinet medyczny i wprowadza tam zasady korzystne dla siebie a nie dla lekarza. Dlatego przed podpisaniem umowy cywilnoprawnej przy ocenie jej zapisów warto skorzystać z pomocy prawnika. 

radczyni prawna Anna Mazurek